Dna moczanowa – objawy, leczenie, dieta

Co to jest dna moczanowa?

Dna moczanowa to choroba, dla której określenia stosuje się szereg innych nazw, w tym: podagra, skaza moczanowa czy artretyzm. W jej przebiegu dochodzi do odkładania się w tkankach kryształów moczanu sodu. Objawy dny występują w formie epizodów pod postacią ostrego zapalenia stawów – nagłego napadu silnego bólu i obrzęku. Jeśli symptomy dotykają tylko dużego palca stopy (a tak jest w połowie przypadków), wtedy nazywana jest również podagrą. Ważnym elementem leczenia dny moczanowej jest dieta z ograniczeniem produktów bogatych w związki purynowe.

Szacuje się, że dna moczanowa występuje u 1–2% ludzi. Najczęściej rozwija się u osób w średnim i starszym wieku, w tym częściej wśród mężczyzn. Sprawdź, jakie czynniki sprzyjają powstawaniu tej choroby. Poznaj objawy dny moczanowej i sposoby jej leczenia. Dowiedz się, z których produktów spożywczych powinni zrezygnować chorzy na dnę moczanową.

Dna moczanowa definiowana jest jako zapalenie stawów wywołane przez odkładanie się kryształków moczanu sodu. Dochodzi do niego na skutek zwiększonego stężenia kwasu moczowego. Stan ten określa się jako hiperurykemia. Prowadzi do niego wzmożone wytwarzanie lub ograniczone wydalanie tego związku z organizmu. Często dna moczanowa współwystępuje z innymi schorzeniami takimi jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość, zaburzenia lipidowe czy choroba niedokrwienna serca.

Objawy dny moczanowej

Objawy dny moczanowej w większości przypadków dotyczą stawu podstawy dużego palca – około połowy przypadków. Rzadziej choroba rozwija się w obrębie innych stawów, w tym m.in. w:

• kolanowym (tzw. gonagra),
• kciuka (tzw. chiragra),
• barkowym (tzw. omagra),
• kręgosłupa (tzw. rachidagra).

Dna moczanowa powoduje powstanie stanu zapalnego, którego objawami są zwłaszcza:

• ataki silnego bólu,
• bolesność dotykowa,
• obrzęk,
• zaczerwienienie,
• ograniczenie ruchomości zajętego stawu.

Obserwowana jest także zwiększona temperatura w obrębie stawu, czyli tzw. jego ucieplenie. W zaawansowanej postaci dny moczanowej następuje uszkodzenie narządu ruchu, co powoduje obniżenie zdolności do samodzielnego funkcjonowania i spadek jakości życia. Dna moczanowa może doprowadzić do rozwinięcia się również m.in.: kamicy moczowej, uszkodzenia nerek (nefropatii moczanowej), tworzenia guzków dnawych w tkankach miękkich.

Dna moczanowa – co podnosi ryzyko zachorowania?

Czynniki, które mogą wpłynąć na rozwój dny moczanowej to:

• płeć męska – mężczyźni chorują częściej niż kobiety, mężczyźni chorują aż 7 razy częściej niż kobiety;
• wiek – najwięcej przypadków choroby dotyczy osób w wieku podeszłym, sporadycznie schorzenie występuje u młodszych osób,
• uwarunkowane genetycznie zaburzenia w metabolizmie kwasu moczowego,
• nieprawidłowy sposób odżywiania – jadłospis bogaty w puryny, z których powstaje kwas moczowy,
• nadmierne spożywanie alkoholu – zwłaszcza piwo i mocne alkohole;
• odwodnienie organizmu,
• choroby cywilizacyjne takie jak: cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca i choroby nerek zwiększają ryzyko zachorowania na dnę moczanową;
• przebyta operacja, zabieg chirurgiczny mogą wywołać lub nasilić objawy choroby.
• stosowanie leków, które zwiększają ryzyko wystąpienia napadu choroby (np. kwasu acetylosalicylowego, leków moczopędnych),
  zakażenie, niedawny uraz lub operacja:
• aspiryny w małej dawce – stosowanej w celu zmniejszenia ryzyka powstawania zakrzepów;
• cyklosporyny – stosowanej w leczeniu chorób takich jak łuszczyca;
• niacyny – w leczeniu hipercholesterolemii (wysokiego poziomu cholesterolu we krwi);
• moczopędnych (odwadniających) – obniżających wysokie ciśnienie krwi lub regulujących gospodarkę wodno-elektrolitową w organizmie;
• części chemioterapeutyków – stosowanych w leczeniu nowotworów;

Dna moczanowa u kobiet i mężczyzn

W piśmiennictwie spotkać się można z informacjami, że choroba ta występuje nawet dwadzieścia razy częściej wśród Panów. Co więcej, z płcią związany jest czas jej powstania i przebieg. Okazuje się, że u mężczyzn jest on cięższy niż u kobiet, zwłaszcza jeśli choroba rozwinie się w młodym wieku. Najczęściej jednak jej pierwsze objawy dostrzega się u mężczyzn w wieku 45–60 lat.

W przypadku kobiet choroba daje o sobie znać z reguły około 55–60. roku życia. Wiąże się to z układem hormonalnym, a dokładnie hormonami płciowymi. Do momentu wygaśnięcia czynności jajników żeńskie hormony płciowe chronią przed zbyt wysokim stężeniem kwasu moczowego we krwi. Takiej formy ochrony mężczyźni nie posiadają, a co więcej częściej niż kobiety popełniają błędy żywieniowe, które stanowią ważny czynniki ryzyka w dnie moczanowej.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Osoby, które podejrzewają u siebie dnę moczanową, powinny się zgłosić do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który na podstawie wstępnego rozpoznania skieruje pacjent do reumatologa. To specjalista zajmujący się leczeniem schorzeń stawów. W schorzeniach reumatycznych szczególnie ważna jest sprawna diagnostyka, bo tylko szybkie wdrożenie leczenia zapobiega trwałemu zniszczeniu stawów.

Rozpoznanie dny moczanowej

Rozpoznanie dny moczanowej wymaga zwłaszcza:

• badania podmiotowego i przedmiotowego,
• pomiaru stężenia kwasu moczowego we krwi i dobowej utraty kwasu moczowego z moczem,
• oceny płynu stawowego pod mikroskopem i stwierdzenia obecności kryształków moczanu w mazi stawowej,
• badań obrazowych – USG i RTG stawów,
• innych badań laboratoryjnych, w tym: liczby białych krwinek, elektrolitów, wskaźnika filtracji kłębuszkowej, odczynu Biernackiego.

Na czym polega leczenie dny moczanowej?

Leczenie dny moczanowej wymaga zmiany stylu życia i stosowania leków. Rodzaj zażywanych leków zależy od stopnia zaawansowania choroby. W czasie napadu dny podaje się głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy (również dostawowo), kolchicynę. Po ustąpieniu ataków stężenie kwasu moczowego reguluje się modyfikacją stylu życia i następującymi lekami – allopurynolem, probenecydem. W łagodzeniu dolegliwości pomocne są okłady z lodu i unieruchomienie chorego stawu.

Niestety nie ma szybkiego domowego sposobu na dnę moczanową. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia ostrego napadu objawów, należy przestrzegać zaleceń lekarskich. Natomiast jeśli już dojdzie do ataku, należy stosować leki przepisane przez lekarza.

Dieta w dnie moczanowej. Czego unikać chorując na dnę moczanową?

Ważnym elementem leczenia dny moczanowej jest dieta. Chorzy powinni wykluczyć z jadłospisu zwłaszcza:

• ryby i owoce morze, takie jak: pstrąg, makrela, flądra, lin, sola, szczupak, karp, łosoś, szprotki wędzone, sardynki, kawior, śledzie, krewetki,
• mięso, takie jak: podroby, dziczyzna, kurczak, cielęcina, jagnięcina, sosy, wywary, galarety mięsne,
• wędliny, takie jak: kiełbasa, kaszanka, pasztet, szynka, parówki, salceson, mielonki mięsne,
• warzywa, takie jak: groch, fasola, kukurydza, soczewica, groszek zielony, rabarbar, zielona fasolka szparagowa, brokuły, kalafior,
• nabiał, taki jak: tłusty ser twarogowy, sery topione i pleśniowe,
• grzyby, takie jak: prawdziwki, pieczarki, boczniaki,
• napoje, takie jak: alkohol, kawa, mocna herbata, kakao,
• inne: konserwy, pieprz, musztarda, ocet, marynaty, ostre przyprawy, czekolada, przyprawy korzenne.

Profilaktyka dny moczanowej

Profilaktyka dny moczanowej skupia się na utrzymywaniu prawidłowego poziomu kwasu moczowego. W tym celu powinno się zadbać o:

• właściwą masę ciała,
• kontroluj ciśnienie krwi;
• zdrowo się odżywiaj – przede wszystkim ogranicz czerwone mięso, podroby, owoce morza i słodkie napoje;
• ogranicz spożycia alkoholu,
• zaprzestaj palenia wyrobów tytoniowych,
• leczenie chorób predysponujących do rozwoju dny moczanowej,
• prawidłowe odżywianie – ograniczenie spożycia puryn,
• odpowiednie nawodnienie organizmu,
• regularną aktywność ruchową – uprawiać sport

Bibliografia
1. A. Lewandowska-Polak, J. Makowska, Napad dny moczanowej – jak rozpoznać i leczyć, „Stany Nagłe po Dyplomie” 2017, nr 1. Online: https://podyplomie.pl/stanynaglepodyplomie/28949,napad-dny-moczanowej-jak-rozpoznac-i-leczyc [dostęp: 02.08.2022].
2. G. Nuki, M. Doherty, P. Ricette, Aktualne postępowanie w dnie moczanowej. Praktyczne wskazówki z wytycznych EULAR 2016, „Medycyna Praktyczna” 2017, nr 5, s. 22–36.
3. J.W. Pęksa, A. Malinowska-Karpiel, Farmakoterapia i leczenie dietetyczne hiperurykemii oraz napadów dny moczanowej, „Gabinet Prywatny” 2019, t. 26, nr 4, s. 22–31.